Sivas’ın tarihi miraslarından biri olan Gök Medrese, Anadolu Selçuklu Sultanı Kılıç Arslan’ın oğlu III. Gıyaseddin Keyhüsrev döneminde, dönemin önemli devlet adamlarından Sahip Ata Ali b. Hüseyin tarafından 1271 yılında inşa ettirildi.
Tarihi Sivas Gök Medrese, geçmişten günümüze ışık tutuyor
Sahibiye Medresesi olarak da anılan yapı, adını banisinin lakabından alırken, “Gök Medrese” ismi ise çinilerinde hâkim olan gök mavisinden kaynaklanıyor.
Medreseyi inşa eden ustanın Kaluyan el-Konevî olduğu bilinirken, yapının vakfiyesindeki ifadeler dikkat çekiyor. Vakfiyede; medresenin hukukçular, fakihler, âlimler, öğrenciler, Müslüman yoksullar ve Alevilere tahsis edildiği belirtilerek, farklı Müslüman inançlara saygı gösteren bir yapı olduğunun altı çiziliyor.
Gök Medrese için vakfedilen kaynaklar arasında 85 dükkân, 2 han, 2 hamam, 5 havasib, 1 iş yeri, 30 hücre, 18 ev, 9 köy, bostan, arazi, çiftlik, otlak, ahır, değirmen ve mezra gibi birçok taşınmaz yer alıyor.
İki katlı ve dört eyvanlı açık avlu planına sahip olan medresede kışın alt kat, yazın ise üst kat kullanılıyordu. Yapıda darü’l-kurra, mescit, abdesthane, eyvan ve çeşme gibi bölümler yer alıyor. Ayrıca geçmişte her gün 30 kişiye yemek dağıtan bir imaretin ve hamamın da bulunduğu ancak günümüze ulaşmadığı biliniyor.
Taç kapısı, mermer malzeme ve detaylı işçiliğiyle öne çıkan medresenin girişinde “Hayat Ağacı” motifi dikkat çekerken, üst köşelerde yer alan kabartma yaprak figürleri ve ışık-gölge oyunları da ziyaretçilerin ilgisini çekiyor.
Tarih boyunca sadece dini değil, bilimsel eğitimlere de ev sahipliği yapan Gök Medrese’de astronomi alanında önemli çalışmalar yapılmış. Ünlü bilgin Kutbeddin Şirazi, medresede hem kadılık yapmış hem de ders vermiştir. Astronomi, fizik, coğrafya ve tıp gibi alanlarda çalışmalar yapan Şirazi, burada iki önemli matematiksel astronomi kitabını kaleme aldı.
1823 yılında Sivas Müftüsü Seyyid Abdullah Efendi tarafından onarılan Gök Medrese, 1926 yılı Haziran ayına kadar bir süre İmam Hatip Okulu olarak kullanıldı. Daha sonra ise müzeye dönüştürüldü.
İNGİLİZCE TANITIM
THE GOK (BLUE) MADRASA
670 AH / AD 1271
Sahip Ata Ali bin Hussein Foundation
Sahip Ata Ali, the son of Hussein, had the Gök Madrasa, also known as the Sahibiya Madrasa, built in 670 AH/AD 1271. He was one of the influential viziers of Gıyaseddin Keyhüsrev (684 AH/AD 1264), who is the son of Anatolian Seljukian Sultan Kılıç Arslan (663 AH/AD 1264). It is named Sahibiya after its builder’s nickname Sahip Ata and as Gök (sky) Madrasa after the blue color of the tiles used in its construction. The architect of the madrasa is Kaluyan el-Konevi.
Its epigraph reads as follows: “It is consecrated for Muslim groups including canonists, legists, scholars, students, the poor and the Alevis for studying Islamic law and other complementary Islamic sciences,” which indicates that it was intended to be a madrasa respecting different Muslim beliefs and aimed at bringing them all under the same roof.
Among the estates donated to Gök Madrasa are 85 shops, 2 inns, 2 Turkish baths, 5 havasibs, 1 workplace, 30 cells, 18 houses, 1 oil house, 2 real estates, 9 villages connected to Sivas, 4 orchards, 12 plots, 1 farm, 1 grassland, 2 barns, 1 bean field, 1 mill, 4 villages and 1 hamlet.
The two-storied Gök Madrasa has an open yard with four iwans. On the ground floor, it has fifteen rooms, a room for reciting the holy Quran, masjid, lavatory, an iwan and a fountain. The ground floor was used in winters and the upstairs was used in summers. It was stated that there was a guest house/public-soup kitchen, which served food to 30 people every day and a Turkish bath. But there is no trace of them today.
Thanks to the marble materials used, the light and shade intersecting in the crown gate contribute to the general outlook. The concave of the crown gate composed of 14 consecutive stalactites looks like a honeycomb. There are leaf reliefs on each one of the top corner stones. Inside the leaf reliefs are intertwined motifs of animal heads. The motif of a “tree of life” on the entrance gate, which symbolizes eternity, looks attractive. In addition to law and religion, lessons in astronomy were also offered in the madrasa.
Kutbeddin Shirazi was a philosopher and scholar, who was appointed to Sivas on special mission. He was a noticeable scholar in physics, geography and medicine. He wrote two highly valuable mathematical astronomy books during his duty in Gök Madrasa.
As understood from an epigraph in the madrasa, it was restored by Sivas provincial mufti Sayyid Abdullah Efendi in 1239 AH / AD 1823. It was used as an Imam Hatip School for a while till June, 1926. Since then it has been used as a museum.
ARAPÇA TANITIM
المدرسة الزرقاء (كوك مدرسة)
670 هـ / 1271 م
(وقف صاحب عطا علي بن حسين)
بُنيت المدرسة المعروفة عليها باسم "المدرسة الصاحبانية" من قبل صاحب عطا علي بن حسين الذي هو أحد أصحاب النفوذ من الوزراء في فترة غياث الدين كيخسرو (684 هـ / 1264 م) ابن قِليج أرسلان سلطان سلاجقة الأناضول (663 هـ / 1264 م). اُختيرت تلك المدرسة باسم "الصاحبانية" من لقب صاحب عطا وأُعطيت اسم "المدرسة الزرقاء" نسبة إلى الزخارف الصينية المستخدمة فيها. باني المدرسة هو البناء قالويان القوني.
تشير المعلومات التي بالوقفية: "وُقفت تلك المدرسة لفِرَق المسلمين فقهائهم، ونُواب الحقوق، وعلمائهم، وطلابهم وفقراء المسلمين، والعلويين، لدراسة العلوم الشرعية، والأحكام الدينية" كما أنها استخدمت كمدرسة تحترم المعتقدات الإسلامية المختلفة، وتسعى لجمعهم تحت سقف واحد.
ومن الوقف الداخل للمدرسة نرى أن تلك المعتقدات تحت سقف واحد.
ومن الوقف الداخل للمدرسة نرى 85 دكانًا، وخانين، وحمامين، وخمسة شافاف تهوية، وأرض أعمال، و30 حجرة، و18 بيتًا، ومعصرة زيت، وعقارين، و9 قرى، ومرابع تابعة لسيواس، و4 بساتين، و12 أرض فضاء، ومزرعة واحدة، ومرعى، وحظيرتان، وطاحونة، وأرض فاصوليا، وأربع قرى أخرى، ومزرعة "عزبة".
بُنيت تلك المدرسة على طابقين يحيط بها فناء له أربعة أواوين. ويتكون الطابق الأول من خمس عشرة حجرة، ودار القراءة، والمسجد، ومواضئ، وأيوان وساقية، ويُقال أنه استخدم الطابق الثاني في الصيف، يُذكر أنه كان يوجد الحمام ملحقًا لدار الضيافة "دار الإحسان" التي توزع الطعام على ثلاثين شخصًا يوميًا من الزمن؛ لكن لم يبقَ أي أثر لهما اليوم.
بفضل استخدام الرخام في المواد الأولية، فإن الانعكاسات بين الضوء والظل تُظهر الطراز. وتقع التماثيل المقوسة المؤلفة من 14 عنصرًا متراصًا تشبه منظر قرص العسل. وبالأعلى توجد زخارف من أوراق الشجر، وتحتوي الزخارف على رؤوس الحيوانات المتداخلة.
من العناصر اللافتة للنظر "شجرة الحياة" التي تحمل معنى الأبدية (اللانهاية) على الباب الرئيسي.
يُقال إنه تم تقديم دروس في تخصص الحقوق والدين، ويُقال أيضًا إن أعطيت الدروس في مجال علم الفلك.
إن قطب الدين الشيرازي العالم الفيلسوف قد أُرسل إلى سيواس بمهمة خاصة وأعطى الدروس فيها في مدرسة كوك، وكان هو أيضًا باحثًا متميزًا (متفوقًا) في علم الفلك، والقدرات، والجغرافيا والطب. عندما كان يُعطي الدروس فيها أَلّف الشيرازي كتابين ثمينين في علوم رياضيات الفلك.
يُفهم من إحدى كتابات المدرسة أنها رُممت من قبل مفتي سيواس السيد عبد الله أفندي، واُستخدمت كمدرسة للأئمة الخطباء لفترة من الوقت حتى شهر يونيو سنة 1926 م، ثم استخدمت كمتحف.
Yusuf Güven / Büyük Sivas Haber
Büyük Sivas Haber – Sivas Haberler