İsrail-İran geriliminin tırmanması, Tahran’daki rejimin geleceğine dair tartışmaları yeniden alevlendirdi.
İran'da rejim çöker mi? Hangi senaryolar gerçekleşecek?
İngiliz Guardian gazetesinden kıdemli diplomasi yazarı Patrick Wintour, “Bir iç çöküş mü, bir yıkım mı yoksa kontrollü bir geçiş mi?” başlıklı analizinde, olası senaryoları ve Batı başkentlerinde konuşulan ihtimalleri ele aldı.
İsrail’den “rejim değişikliği” vurgulu mesajlar
- Başbakan Benyamin Netanyahu, İran’ın dini lideri Ayetullah Ali Hamaney’i hedef alarak “Hamaney’in ölümü bu savaşı bitirir” çıkışı yaptı.
- Savunma Bakanı Yoav Gallant ise Hamaney’e “Sonun Saddam gibi olur” ifadeleriyle gözdağı verdi.
- Washington yönetimi ise doğrudan rejim değişikliğini telaffuz etmiyor; odak noktası Tahran’ın nükleer kapasitesini sınırlamak.
Guardian’a göre üç ana senaryo
- Sert çöküş
- Ülke içindeki etnik gerilimler tetiklenebilir; Azeri, Kürt, Beluç ve Arap grupların ayrılık talepleri güçlenebilir.
- Devlet aygıtının dağılması, petrol-doğalgaz tesislerinden Hürmüz Boğazı’na kadar kritik hatlarda güvenlik boşluğu yaratabilir.
- Kontrollü geçiş – “acil durum hükümeti”
- Eski Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani, eski Dışişleri Bakanı Cevad Zarif ve eski Meclis Başkanı Ali Laricani gibi isimlerin oluşturacağı teknokrat kabineyle seçim takvimi belirlenmesi konuşuluyor.
- Devrim Muhafızları içinde rejimin yol açtığı krizden rahatsız subaylar bu senaryoya destek verebilir; ancak ordunun yekpare tutumu belirsiz.
- Askerî darbe ihtimali
- Kilit kadroların büyük bölümünü kaybetmiş Devrim Muhafızları içinde yeni bir hiyerarşi doğabilir.
- Guardian, bu modelin “daha özgürlükçü bir düzen”e dair garanti sunmadığının altını çiziyor.
“Batı’nın hazır bir planı yok”
- Guardian analizine göre, Kanada’daki G7 Zirvesi’nde “rejim sonrası İran” başlığında derin görüş ayrılıkları yaşandı.
- Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, “Irak örneği gözümüzün önünde; plansız rejim değişikliği stratejik hata olur” dedi.
- Almanya Başbakanı Friedrich Merz ise “Molla rejimi dünyaya ölüm saçıyor, İsrail gerçekte hepimiz adına savaşıyor” diyerek daha sert bir tutumdan yana.
- Wintour, “Batı, çöküş sonrası ortaya çıkacak güç boşluğunu nasıl yöneteceğine dair ortak bir strateji üretmiş değil” değerlendirmesini yapıyor.
ABD kararı iki hafta içinde
Beyaz Saray Sözcüsü Karoline Leavitt, Başkan Donald Trump’ın “İran’la müzakere ihtimalini” görmek istediğini belirterek, “İki hafta içinde saldırı dâhil tüm seçeneklere dair karar verilecek” dedi.
Uzmanların ortak uyarısı
Köklü otoriter rejimlerin ani devrilmelerinde “bastırılmış ve öngörülemeyen güçlerin açığa çıktığını” hatırlatan uzmanlar, Irak ve Libya örneklerini anımsatarak “İran’da beklenmedik bir kaos dalgası bölgeyi sarabilir” görüşünde birleşiyor.
Büyük Sivas Haber – Sivas Haberler