Sivas’ta Selçuklu mirasının önemli yapılarından biri olan I. İzzeddin Keykâvus Türbesi, hem tarihi hem de mimari özellikleriyle dikkat çekiyor. Anadolu Selçuklu Devleti’nin önemli hükümdarlarından olan I. İzzeddin Keykâvus’un naaşı, 1220 yılında vasiyeti üzerine kendi adına inşa ettirdiği medresenin güney eyvanına defnedildi.
Sivas’ta tarih konuşuyor: I. İzzeddin Keykâvus Türbesi dikkat çekiyor
Babası I. Gıyaseddin Keyhüsrev’in vefatıyla 1211 yılında tahta çıkan I. İzzeddin Keykâvus, verem hastalığı nedeniyle genç yaşta yaşamını yitirdi. Mengüceklü Beyliği'nden Erzincan-Kemah Beyi Fahreddin Behram Şah’ın kızı Selçuk Hatun ile evlenen Keykâvus, "Sultanu’l-Galib ve Sultanu’z-Zahir" unvanlarıyla da anılıyordu.
Ünlü tarihçi İbn-i Bîbî, Selçukname adlı eserinde Keykâvus’u “âlimleri ve bilgiyi seven, şairlere ve güzel sanatlara düşkün, hekimlerle yakın ilişki kuran, adaletli bir hükümdar” olarak tanımlıyor. Selçuklu tarihçisi Müheddin İbn-i Âzerabâdî’nin de bir dönem Sivas’a gelerek onun sohbet meclislerinde bulunduğu biliniyor.
Güney eyvana inşa edilen türbenin mimarı bilinmemekle birlikte, çini ve tuğla süslemelerinin Marendli Bizl (Bedel) oğlu Ahmet Usta tarafından yapıldığı, türbede yer alan yazıtta belirtiliyor. Kareye yakın dikdörtgen plana sahip olan yapı, içten kubbeli, dıştan ise külahla örtülü. Türbede biri büyük olmak üzere üç sanduka bulunuyor. Mihrap önündeki büyük sandukanın I. İzzeddin Keykâvus’a ait olduğu düşünülüyor.
Türbenin girişinde yer alan Arapça çini yazıtta ise dikkat çeken şu ifadelere yer veriliyor:
“Biz köşklerin genişliğinden kabirlerin darlığına çıkarıldık. Ah! Malım beni kurtarmadı, saltanatım baki olmadı.”
Kapı ve pencere alınlıklarında ise çeşitli Kur’an-ı Kerim ayetleri yer alıyor. Bunlar arasında,
“Yeryüzünde olan her şey fanidir.” (Rahman 26-27) ve
“Her canlı ölümü tadacaktır.” (Âl-i İmran 185) gibi ayetler türbenin manevi atmosferine derinlik katıyor.
Sivas’ta tarih ve mimarinin iç içe geçtiği bu anıt mezar, hem yerli hem de yabancı ziyaretçilerin ilgisini çekmeye devam ediyor.
İNGİLİZCE TANITIM
THE TOMB OF IZZEDDIN KEYKAVUS I
617 AH / AD 1220
(Sultan Keykâvus Foundation)
Izzeddin Keykavus I, the governor of Malatya, came to throne after the death of his father Gıyaseddin Keyhusrev I in 1211. He got married to Seljuk Hatun, the daughter of Fahreddin Behram Shah, who was the governor of Erzincan-Kemah, affiliated with Mengujekid Beylik. When Izzeddin Keykavus I, also known as Sultanu’l-Galib (the Victorious Sultan) and Sultanu’l-Kahir (the Overwhelming Sultan) died because of tuberculosis in 1220, and upon his will he was buried in the tomb, built under the south iwan of the madrasa, by his brother Alaaddin Keykubad.
In his book entitled Seljukname, Ibn Bibi mentions Izzeddin Keykavus I as an “equitable, scholarly, well mannered, generous ruler endowed with special disposition and extraordinary talent.” He adds that he likes the scientists; he protects and meets the poets and people engaged in fine arts and music, and also he gives importance to physicians and medicine as he suffered from various diseases in later years of his life.
Ibn ‘Arabi’, one of the well-known scholars of Seljuk era, came to Sivas in 1215 and lived there for a while. He attended Izzeddin Keykavus’s meetings with scholars and received his compliments. The builder and the architect of the tomb, which was built to the South iwan of the madrasa in 617 AH /1220 AD, are not known. However, it is inscribed in the epigraph above the window on the right that the tile and brick ornaments were made by Ahmet the Craftsman, the son of Marendli Bizl-Bedel. The tomb has a square-like rectangular plan. The cover coat is a dome from inside and a cone from outside. Inside there are a total of thirteen rectangular large and small coffins. The one in front of the mihrab possibly belongs to Izzeddin Keykavus I. The Arabic epigraph on the relief tile panel in the entrance of the tomb reads as follows:
“We are ejected from large mansions to narrow graves. Ah! My properties did not save me, nor did my ending reign. The migration to eternity occurred on 4th Shawwal 617 AH / AD 1220 with my properties and majesty ending as well.”
On the door and window tympanum are some verses from Quran:
“Everyone on earth will perish, and there will remain the Face of your Lord, Owner of Majesty and Honor.” (Ar-Rahman 26-27) was ended with
“Allah Most Mighty has stayed.”
On the lintel of the door the following verse from Quran is inscribed:
“Who, when disaster strikes them, say, ‘Indeed we belong to Allah, and indeed to Him we will return’” (Al-Baqarah, 156).
ARAPÇA TANITIM
تربة عز الدين كيكاوس الأول
هـ 617 / م 1220
(وقف عز الدين كيكاوس)
جلس ملك مدينة ملطية عز الدين كيكاوس الأول على العرش في 1211م، عند وفاة أبيه غياث الدين كيخسرو. تزوج من خاتون سلجوقية حيث فخر الدين بهرام شاه أمير إمارة المنكوجكيك في منطقة أرزنحان-كماح. عندما توفي عز الدين كيكاوس الأول المعروف بـ"السلطان الغالب، والسلطان القاهر" في عام 1220م، بسبب مرض السل، ووفقاً لوصيته، دفن في التربة التي بنيت في الإيوان الجنوبي من المدرسة، من قبل أخيه علاء الدين كيقباد.
يتحدث ابن ببي عن عز الدين كيكاوس الأول في كتابه "سلجوق نامه" هكذا: "كان عادلاً، وعالماً، ومحباً للعلماء، وطيباً، وكريماً، وحاميًا للشعراء، والفنون الجميلة، والموسيقى، وحسن معاملتهم، وكان مهتماً بالأطباء، وعلم الطب، بسبب قضائه مريضاً خلال سنواته الأخيرة من حياته. وكان ملكاً ذا خاصية طبية، ومهارة جديدة". "وصل ابن عربي من العلماء المشهورين إلى مدينة سيفاس في عام 1215م، وجلس فيها عز الدين كيكاوس الأول في مجالسه، وجماله.
بنيت هذه المعمار التربة التي بنيت في الإيوان الجنوبي مؤرخة بتاريخ 617 / 1220م وولايتهما أيضاً. ولكن كُتب ما صنعه أحمد البناء بن بصل من مرندلي على الطوب الأكبر، في إطار لوحة الجدار الذي يعلو النافذة إلى اليمين.
إن هذه التربة ذات تخطيط مستطيل، مربعة ما بين قبة من الداخل ومخروط من الخارج. توجد في داخل التربة ثلاث عشرة تركيبة ما بين كبيرة، وصغيرة؛ ومصطفة إلى جهة الشرق والغرب على مستوى التركيبات التي في عز الدين كيكاوس الأول بدون يقين.
كُتب في الفسيفساء التي توجد في لوحة الجدار ذي الخزف الصيني، والنقش البارز ما يلي: "أخرجنا من سعة القصور إلى ضيق القبور، يا حسرتاه! ما أغنى عني ماليه، وهلك عني سلطانيه"، وتحقق الانتقال، وتبين الرحيل عن كل ملك، وشكل، الزوال في رابع شوال سنة 617 / 1220م.
كُتب على الباب والنافذة العتبية هذه الآية: "كل من عليها فان، ويبقى وجه ربك ذو الجلال والإكرام." (سورة الرحمن: 26 - 27)، وانتهت الآيات بجملة "صدق الله العظيم". وكُتبت أيضاً أعلى عتبة الباب هذه الآية: "الذين إذا أصابتهم مصيبة قالوا إنا لله وإنا إليه راجعون" (البقرة: 156).
Büyük Sivas Haber – Sivas Haberler