Çocuklarda yalan söyleme davranışının nedenlerini açıklayan Uzman Klinik Psikolog Müjde Yahşi, erken çocukluk döneminden ergenliğe kadar uzanan süreçte yalanın psikolojik temellerine dikkat çekti.
Çocuklar iki nedenle yalan söyler!
Yahşi, “Çocuklar genellikle iki nedenle yalan söyler; korku ve baskı ile taklit ve model alma” ifadelerini kullandı.
6 yaş öncesi yalan sayılmaz: Gerçek ile hayal karışıyor
Yahşi, yaşamın ilk beş yılında çocukların gerçeği ve hayali ayırt etmekte zorlandığını belirterek, bu dönemdeki “uydurma hikâyelerin” yalan olarak kabul edilmemesi gerektiğini vurguladı.
“Örneğin, abisini her sabah okula giderken gören 3 yaşındaki bir çocuk, kendisinin de okula gittiğini anlatabilir. Bu yaşta çocuk, hayal ile gerçeği ayırt edemez.”
6 yaşından sonra ise çocuğun gerçeği kavrayabildiğini ve yalan söylemenin alışkanlığa dönüşmesi halinde müdahale edilmesi gerektiğini belirtti.
Yalan alışkanlığı: Kontrolsüzlük ve bencillik göstergesi
Uzman Psikolog Yahşi, yalanı alışkanlık haline getiren çocukların genellikle kendini kontrol edemeyen ve aşırı bencil kişilik özellikleri taşıdığını ifade etti. Bu durumun temelinde ise aile içi iletişim eksikliği ve yanlış ebeveyn tutumları olduğunu söyledi:
“Aile, çocukla yeteri kadar sağlıklı sosyal ilişki kuramıyorsa ve eğitimsel koşulları sağlamıyorsa, çocuk kendini kontrol edemez ve bencil davranarak yalan söylemeye devam eder.”
Yalanın dört temel nedeni: Aşağılık duygusu, suçluluk, saldırganlık, kıskançlık
Yahşi, çocuklarda yalan söylemeyi tetikleyen dört temel psikolojik faktörü şu şekilde sıraladı:
- Aşağılık duygusu,
- Suçluluk duygusu,
- Saldırganlık,
- Kıskançlık.
“Ebeveynin sürekli kıyaslaması, suçlaması, engellemesi veya yanlış tutumlarla kıskançlığı beslemesi çocuğu yalana yöneltebilir.”
Ergenlikte ‘sosyal yalan’ dönemi
Ergenlik döneminde ise yalanın türünün değiştiğini vurgulayan Yahşi, bu dönemde gençlerin “beyaz yalan” olarak tanımlanan sosyal amaçlı ifadelere başvurabileceğini belirtti.
“Ergen, arkadaşını kırmamak veya sosyal ilişkilerini korumak için iyi niyetli ama gerçeğe aykırı sözler söyleyebilir. Bu bilinçli bir davranıştır.”
Korku ve taklit en yaygın iki neden
Yahşi, çocukların çoğunlukla korktukları için veya anne-babalarını model aldıkları için yalan söylediklerini ifade etti.
“Anne çocuğa ‘Alışverişe gittiğimizi babana söyleme’ dediğinde ya da baba telefonda ‘Evdeyim’ diye gerçeği çarpıttığında, çocuk bunu öğrenir ve taklit eder.”
Yalan söylemeyen çocuk güvenli ortamda büyüyendir 🌿
Psikolog Müjde Yahşi, güven ortamında büyüyen, sevgi ve şefkat gören, milli ve manevi değerlerle yetiştirilen çocukların yalan söylemeye ihtiyaç duymadığını belirtti.
“Yalan söylemeyen çocuk özgüvenlidir, çevresiyle uyum içindedir ve ahlaki değerleriyle kişiliğini bütünleştirmiştir.”
Ebeveynlere tavsiyeler
Yahşi, ailelere şu önerilerde bulundu:
- Önce kendi davranış ve tutumlarını gözden geçirin.
- Gerçeği söyletmek için ödül veya ceza yöntemine başvurmayın.
- Çocuğun sosyalleşmesini teşvik edin.
- Vatan, millet, maneviyat ve ahlak kavramlarını yaşatarak öğretin.
Büyük Sivas Haber – Sivas Haberler
